Wat is Art Brut?

Kunst in z’n meest directe en rauwe vorm: dat is Art Brut. Het is een vorm van beeldende kunst die zich moeilijk laat vangen onder een noemer of zich laat classificeren door middel van een etiket want het gaat hierbij om kunst die niet of nauwelijks verwantschap vertoont met bestaande kunststijlen. Gemaakt door kunstenaars die uiting geven aan wat er in hen leeft, zonder zich iets gelegen te laten liggen aan welke opvatting over kunst dan ook. Ze vragen niet om aandacht en erkenning, maar hun werk verdient dat wel. Vanuit die overtuiging biedt de Art Brut Biënnale een platform voor het pure werk van kunstenaars in binnen- en buitenland. Zodat het werkelijk voor zich kan spreken.

Art Brut: kunst zonder ballast

Zonder het werk van Art Brut-kunstenaars zou de kunstgeschiedenis van de 20e eeuw er heel anders hebben uitgezien. In de jaren ’20 van de vorige eeuw ontdekten kunstenaars het werk van psychiatrische patiënten. Ze waren verrast door de enorme intensiteit van het werk; de authenticiteit, de rauwheid en de rijkdom aan beelden en gedachten. Kwaliteiten die ze zoveel mogelijk imiteerden in hun eigen oeuvre.De benaming Art Brut (letterlijk: rauwe kunst) is bedacht door de Franse kunstenaar Jean Dubuffet. In 1948 richtte hij samen met André Breton – voorman van de surrealisten – een genootschap op dat zij Société de l’Art Brut noemden. Behalve kunstenaar was Dubuffet ook nazaat van gerenommeerde wijnmakers en hij vergeleek de kunst van psychiatrische patiënten met champagne brut: puur, zuiver en verfrissend.

Uit onvrede met de heersende kunstcultuur ging Jean Dubuffet in psychiatrische klinieken op zoek naar kunst die een zuivere uitdrukking was van de persoonlijkheid van de kunstenaar. Wat hij aantrof was soms somber en heftig maar altijd authentiek en totaal anders dan alle kunst die hij tot dan toe kende.

Nog steeds verstaan we onder Art Brut een vorm van beeldende kunst die geen of nauwelijks verwantschap vertoont met bestaande kunststijlen. Dat heeft alles te maken met de makers, die geen weet hebben of willen hebben van het cultureel bepaalde, intellectuele debat in de kunst. In wezen is ook de gangbare kunstwereld, in navolging van Dubuffet destijds, nog steeds op zoek naar creativiteit in haar meest pure vorm, oorspronkelijk en zonder maniertjes, in staat om te verleiden, te verbazen, te verwonderen of tot nadenken te stemmen.

Inmiddels rekenen we ook het werk van mensen met een verstandelijke beperking tot het terrein van de Art Brut. Onder hen zijn eveneens kunstenaars die zich uitdrukken in een enorme diversiteit aan vormen en materialen. Het werk is vaak een primaire expressie. Niet bedacht, maar spontaan, sprankelend en kleurrijk.